Περίληψη

Πολύ συχνά είμαστε αναγκασμένοι να περιγράψουμε κάτι που έγινε, ένα κείμενο ή ένα βιβλίο που διαβάσαμε, μια ταινία που είδαμε. Λογικό είναι ούτε εμείς να έχουμε τον χρόνο και τη διάθεση ούτε αυτός με τον οποίο συζητούμε να έχει την υπομονή, να ακούσει ή να διαβάσει τα πάντα όπως ακριβώς έγιναν.

Σε αυτές τις περιπτώσεις χρησιμοποιούμε την περιληπτική αφήγηση, τη γνωστή σε όλους περίληψη. Τι είναι όμως περίληψη;

Περίληψη είναι η σύντομη απόδοση του περιεχομένου ενός κειμένου, η οποία μπορεί να υποκαταστήσει το αρχικό κείμενο. Είναι προσωπική δημιουργία, με πληροφοριακό ύφος, χωρίς ίχνος σχολιασμού ή κριτικής.

Με άλλα λόγια, είναι η σύντομη παρουσίαση μιας ιστορίας ή ενός κειμένου, όπου αναφέρουμε μόνον τις σημαντικές πληροφορίες, παραλείποντας τις πολλές λεπτομέρειες, χωρίς όμως να αλλοιώνουμε το νόημα.

Για να γράψουμε λοιπόν μια περίληψη, πρέπει να κατανοήσουμε καλά το κείμενο ή το συμβάν, ώστε να είμαστε σε θέση να διακρίνουμε τις βασικές πληροφορίες από τις δευτερεύουσες.

Δομή και έκταση της περίληψης

Η περίληψη αποτελεί ενιαίο κείμενο, το οποίο δε χωρίζεται σε παραγράφους. Η έκτασή της είναι περίπου 100-150 λέξεις (10 με 15 γραμμές). Γράφουμε προτάσεις με λογική σύνδεση και, εάν το βασικό κείμενο είναι αφήγηση, με χρονική σειρά.

Είδη περίληψης

Α) Εκτενής περίληψη: Συντίθεται από τα βασικά σημεία ανά παράγραφο και καλύπτει σε έκταση το ένα τρίτο του αρχικού κειμένου.

Β) Συνοπτική περίληψη: Συντίθεται από τα βασικά σημεία ανά νοηματική ενότητα και καλύπτει σε έκταση το ένα έκτο του αρχικού κειμένου.

Ας δούμε λοιπόν πώς γράφουμε μια περίληψη ενός γραπτού κειμένου.

Βήματα

1. Διαβάζουμε προσεκτικά την ιστορία για να κατανοήσουμε την υπόθεση και το περιεχόμενό της.

2. Βρίσκουμε το κυρίως θέμα του κειμένου, το οποίο τις περισσότερες φορές κρύβεται στον τίτλο, αλλά και στον επίλογο.

3. Χωρίζουμε το κείμενο σε μέρη, σε παραγράφους. Προσπαθούμε να εντοπίσουμε τις λέξεις ή τις φράσεις κλειδιά σε κάθε παράγραφο και να διακρίνουμε την κύρια ιδέα σε κάθε μέρος. Στο πλάι κάθε παραγράφου, (πλαγιότιτλος), γράφουμε μια σύντομη πρόταση στην οποία περιέχεται συνοπτικά η βασική ιδέα της.

4. Ενώνουμε τις προτάσεις που υπάρχουν στους πλαγιότιτλους, κάνοντας φυσικά τις απαραίτητες αλλαγές και χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες λέξεις, ώστε να ενωθούν οι προτάσεις μεταξύ τους και να μας δώσουν ένα ολοκληρωμένο νόημα.

Σημείωση: Οι πλαγιότιτλοι μπορεί να έχουν δύο μορφές και μπορούν να αποδίδονται

α. με κανονικές φράσεις

β. τηλεγραφικά, με παράλειψη ρημάτων, άρθρων και άλλων λέξεων που εννοούνται εύκολα

Συγγραφή της περίληψης

Αρχικά, γράφουμε σε ποιο θέμα αναφέρεται το κείμενο.

Έπειτα συνθέτουμε σε συνεχή λόγο τους πλαγιότιτλους. Είναι βασικό να μη χρησιμοποιούμε αυτούσιες εκφράσεις από το αρχικό κείμενο και στη σπάνια περίπτωση που αυτό είναι αναπόφευκτο, βάζουμε τις εκφράσεις αυτές σε εισαγωγικά («…»).

Το ύφος της περίληψης πρέπει να είναι πληροφοριακό, αφού έχει ως στόχο να πληροφορήσει με συντομία, σαφήνεια και ακρίβεια τον αναγνώστη για το αρχικό κείμενο. Επομένως οποιαδήποτε προσπάθεια μίμησης του ύφους του συγγραφέα είναι απολύτως άσκοπη. Η περίληψη είναι αποκλειστικά δική μας εργασία που μεταφέρει τις ιδέες και το πνεύμα ενός άλλου εκτενέστερου κειμένου.

Επιλέγουμε την ενεργητική σύνταξη, όταν χρειάζεται να τονιστεί το πρόσωπο που ενεργεί (υποκείμενο), και την παθητική, όταν δίνεται έμφαση στην πράξη ή στο ίδιο το κείμενο (απρόσωπο ύφος), π.χ.

Ενεργητική σύνταξη: Ο συγγραφέας τονίζει, υποστηρίζει, επισημαίνει, εκφράζει, υπερασπίζεται, προσεγγίζει, δηλώνει κλπ.

Παθητική σύνταξη: Το κείμενο αναφέρεται, πραγματεύεται, ασχολείται κλπ.

Πολύ σημαντικό!

Δεν παίρνουμε θέση για όσα γράφει ο συγγραφέας. Η δουλειά μας είναι να περιγράψουμε το κείμενο, όχι να το κρίνουμε!

Περιεχόμενο περίληψης

Το περιληπτικό κείμενο που θα γράψουμε πρέπει να περιλαμβάνει τα παρακάτω βασικά στοιχεία:

·         Πού διαδραματίζεται η ιστορία

·         Πότε συμβαίνει

·         Ποιος είναι ο κεντρικός ήρωας

·         Ποια άλλα πρόσωπα συμμετέχουν

·         Πώς αρχίζει η ιστορία

·         Πώς εξελίσσεται

·         Πώς τελειώνει

·         Πώς νιώθουν οι ήρωες (ποια είναι τα συναισθήματά τους).

Τεχνικές πύκνωσης του κειμένου

Αντικαθιστώ, όπου γίνεται, δευτερεύουσες προτάσεις με μετοχές

Π.χ. καθώς παίζουμε στον κήπο – παίζοντας

Αντικαθιστώ όπου μπορώ βασικές λέξεις του κειμένου με συνώνυμες

Π.χ. ο γέρος – ο ηλικιωμένος

Αντικαθιστώ φράσεις με λέξεις

Π.χ. πριν από λίγες μέρες – πρόσφατα

Αντικαθιστώ μια σειρά ενεργειών από μία φράση

Π.χ. Τα παιδιά ήταν όλη την ημέρα στον κήπο και έπαιζαν διάφορα παιχνίδια, τραγουδώντας, γελώντας και ακούγοντας μουσική. – Τα παιδιά διασκέδασαν πολύ.

Αντικαθιστώ μια περίοδο με μια φράση

Π.χ. Ο δάσκαλος ήταν πολύ σκεφτικός και προβληματισμένος με το επεισόδιο που είχε γίνει στο διάλειμμα και τόνισε πως θα υπάρξουν συνέπειες για όσους ενεπλάκησαν και πως αυτό που έκαναν δεν μπορεί να περάσει ατιμώρητο. – Ο δάσκαλος απείλησε τα παιδιά με τιμωρία.

Αντικαθιστώ τα ρήματα αρνητικού περιεχομένου με ένα αντίστοιχο θετικού

Π.χ. Δεν ξέχασε – θυμήθηκε

Αντικαθιστώ ένα σύνολο πράξεων με ένα σύνολο που περιγράφει συνοπτικά την ίδια κατάσταση

Π.χ. πλύθηκε, χτενίστηκε, ντύθηκε, έφαγε πρωινό και έφυγε – ετοιμάστηκε και έφυγε

Μετατρέπω τον ευθύ σε πλάγιο λόγο

Π.χ. Θα πάω να παίξω με τον φίλο μου – Είπε πως θα παίξει με τον φίλο του.

Μετατρέπω τον διάλογο σε αφήγηση γ’ προσώπου

Π.χ. Πώς πέρασες στην εκδρομή – Τον ρώτησε πώς πέρασε στην εκδρομή

Μετατρέπω την παθητική σύνταξη σε ενεργητική (εκτός της περίπτωσης που τονίζεται η πράξη καθαυτή)

Π.χ. Ακούστηκαν οι απόψεις όλων των ζώων από τον βασιλιά λιοντάρι – Το λιοντάρι άκουσε τις απόψεις των ζώων

Ας δούμε ένα παράδειγμα:

Κι επειδή κάποιοι «βαριούνται» να διαβάζουν κατεβατά, ας κάνουμε μια περίληψη για την περίληψη...